Co to jest badanie KTG?
KTG (kardiotokografia) to nieinwazyjne badanie wykonywane w końcówce ciąży, które jednocześnie rejestruje:
- tętno płodu (akcji serca dziecka) oraz
- czynność skurczową macicy.
Celem KTG jest ocena samopoczucia dziecka przed porodem i w jego trakcie.
To jedno z najważniejszych badań w trzecim trymestrze – pozwala wykryć niedotlenienie płodu, ocenić reakcję serca dziecka na skurcze macicy oraz określić, czy maluch dobrze toleruje końcówkę ciąży lub sam poród.
Badanie jest całkowicie bezpieczne, bezbolesne i możliwe do powtarzania – nie stanowi zagrożenia ani dla matki, ani dla dziecka.
Historia i zasada działania badania KTG
Pierwsze próby monitorowania tętna płodu sięgają XIX wieku, ale nowoczesne badanie KTG opracowano dopiero w latach 60. XX wieku. Nazwa „kardiotokografia” pochodzi od greckich słów:
- kardia – serce,
- tokos – poród,
- grapho – pisać, rejestrować.
Urządzenie – kardiotokograf – rejestruje dwie krzywe:
- Krzywa FHR (fetal heart rate) – rytm serca płodu,
- Krzywa UC (uterine contractions) – aktywność skurczową macicy.
Nowoczesne kardiotokografy mają czujniki zewnętrzne (opaski na brzuchu) lub wewnętrzne (stosowane rzadziej, tylko podczas porodu przy pękniętym pęcherzu płodowym).
Dzięki KTG lekarz i położna mogą obserwować, jak serce dziecka reaguje na ruchy, skurcze macicy czy okresowy brak tlenu.
Jak wygląda badanie KTG?
Przygotowanie
Badanie nie wymaga żadnych specjalnych przygotowań. Warto jednak:
- zjeść lekki posiłek przed wizytą (dziecko będzie bardziej aktywne),
- oddać mocz, by łatwiej leżeć przez dłuższą chwilę,
- zabrać książkę lub telefon – badanie trwa zwykle 20–40 minut.
W gabinecie przyszła mama kładzie się na lewym boku lub półleżąco – taka pozycja zapobiega uciskowi ciężarnej macicy na duże naczynia i poprawia przepływ krwi do dziecka.
Przebieg badania
Na brzuchu ciężarnej umieszcza się dwa przetworniki (głowice):
- Dopplerowską – rejestrującą tętno płodu,
- Tensometryczną (tokograficzną) – mierzącą napięcie ściany macicy i siłę skurczów.
Czujniki przytrzymuje elastyczny pas.
Kobieta trzyma w ręku przycisk – naciska go, gdy poczuje ruch dziecka. Dzięki temu zapis można skorelować z aktywnością płodu.
Badanie trwa około pół godziny, ale jeśli dziecko śpi lub zapis jest nieczytelny, lekarz może wydłużyć je do 60 minut. W razie potrzeby położna może delikatnie „obudzić” malucha (np. zmianą pozycji lub lekkim dotknięciem brzucha).
Po zakończeniu badania drukowany jest zapis KTG – dwie linie na papierze milimetrowym, które specjalista analizuje.
Kiedy wykonuje się KTG?
Zalecenia mogą się nieco różnić w zależności od stanu ciąży i praktyki klinicznej, ale ogólnie:
W ciąży fizjologicznej:
- pierwsze KTG wykonuje się po 36. tygodniu ciąży,
- następnie co 7–10 dni, aż do porodu,
- po terminie porodu (po 40. tygodniu) – co 2–3 dni lub częściej.
W ciąży zagrożonej:
Wykonuje się KTG częściej – nawet codziennie lub kilkakrotnie dziennie, np. w sytuacjach:
- nadciśnienia ciążowego,
- cukrzycy,
- zaburzeń wzrastania płodu (IUGR),
- zmniejszonej ruchliwości dziecka,
- ciąży bliźniaczej,
- po urazach lub infekcjach.
Podczas porodu:
KTG jest wtedy ciągłym monitorowaniem pracy serca dziecka i skurczów macicy, by szybko wykryć ewentualne niedotlenienie. To tzw. CTG (cardiotocography) porodu.
Co ocenia się w badaniu KTG?
Lekarz analizuje zapis w sposób zautomatyzowany (nowoczesne aparaty mają algorytmy oceniające) lub manualny.
Ocenia się kilka parametrów:
Parametr | Znaczenie |
|---|---|
FHR (fetal heart rate) | Częstość podstawowa akcji serca płodu – prawidłowo 110–160 uderzeń/min |
Wariabilność (zmienność) | Naturalne wahania rytmu serca – świadczą o dobrej kondycji układu nerwowego dziecka |
Akceleracje | Krótkotrwałe przyspieszenia tętna (min. o 15 uderzeń/min przez 15 s) – oznaka prawidłowego reagowania płodu |
Deceleracje | Zwolnienia tętna – mogą być fizjologiczne (np. w czasie skurczu) lub niepokojące (np. przy niedotlenieniu) |
Czynność skurczowa macicy | Częstotliwość i siła skurczów – informacja o przygotowaniu do porodu lub jego przebiegu |
Interpretacja wyniku – kiedy KTG jest prawidłowe?
Wynik ocenia lekarz lub położna. Prawidłowy zapis nazywa się zapisem reaktywnym – oznacza, że dziecko ma dobre samopoczucie.
KTG prawidłowe (reaktywne):
- rytm serca 110–160/min,
- dobra zmienność (5–25 uderzeń/min),
- co najmniej 2 akceleracje w ciągu 20 minut,
- brak deceleracji lub tylko łagodne.
KTG podejrzane:
- zbyt mała lub zbyt duża zmienność,
- nieliczne akceleracje,
- pojedyncze deceleracje.
KTG nieprawidłowe (niereaktywne):
- tętno <110 lub >160 przez dłuższy czas,
- brak akceleracji mimo ruchów,
- głębokie lub powtarzające się deceleracje,
- zapis płaski (brak zmienności).
W takiej sytuacji konieczne są dodatkowe badania – np. USG z przepływami dopplerowskimi, powtórzenie KTG lub hospitalizacja.
Specjalne rodzaje badań KTG
Test niestresowy (NST – non stress test)
Najczęściej wykonywany typ KTG u ciężarnych przed porodem.
Celem jest obserwacja reakcji serca płodu na jego spontaniczne ruchy.
- Wynik reaktywny: prawidłowe tętno + akceleracje = dziecko dobrze się czuje.
- Wynik niereaktywny: brak akceleracji mimo ruchów – wymaga powtórzenia badania lub dalszej diagnostyki.
Test skurczowy (OCT – oxytocin challenge test)
Wykonywany rzadko – polega na wywołaniu kilku skurczów macicy (np. oksytocyną) i obserwacji reakcji serca dziecka.
Pomaga ocenić, czy płód dobrze znosi skurcze porodowe.
KTG śródporodowe
To ciągły zapis akcji serca dziecka i skurczów macicy w trakcie porodu.
Dzięki niemu położna może natychmiast zareagować, jeśli pojawią się niepokojące objawy – np. spadek tętna po skurczach.
Co wpływa na wynik badania?
Zdarza się, że wynik KTG jest niejednoznaczny lub „niereaktywny”, choć dziecko jest zdrowe.
Wpływ mogą mieć:
- senność płodu (dziecko śpi 20–40 minut – to normalne),
- pozycja matki,
- niedawny posiłek lub jego brak,
- leki (np. uspokajające),
- stres,
- niewłaściwe ułożenie czujników.
W takich sytuacjach lekarz zwykle powtarza badanie po krótkiej przerwie, zmienia pozycję kobiety lub podaje słodki napój, by pobudzić aktywność dziecka.
Czy KTG jest bezpieczne?
Tak. Kardiotokografia jest całkowicie nieinwazyjna i bezpieczna dla matki i dziecka.
Wykorzystuje fale ultradźwiękowe o niskim natężeniu, wielokrotnie mniejszym niż w standardowym USG.
Można ją wykonywać wielokrotnie, także codziennie, bez żadnego ryzyka.
Jak przygotować się do KTG – praktyczne wskazówki
- Zjedz coś lekkiego (dziecko będzie bardziej aktywne).
- Nie pij kawy ani napojów energetycznych przed badaniem.
- Ubierz się wygodnie, tak by łatwo odsłonić brzuch.
- Zarezerwuj sobie około 40 minut – to czas, by uzyskać miarodajny zapis.
- Weź książkę, telefon lub muzykę – badanie jest spokojne, a czasem wymaga cierpliwości.
Co po badaniu?
Po badaniu KTG lekarz lub położna:
- interpretuje wynik,
- omawia go z pacjentką,
- decyduje, czy wymaga dalszej obserwacji, czy wszystko jest prawidłowe.
Wynik często wpisuje się do karty ciąży (np. „KTG reaktywne, FHR 140/min, bez deceleracji”).
Jeśli badanie było nieprawidłowe, pacjentka może zostać skierowana do szpitala na obserwację lub dodatkowe testy.
Kiedy zgłosić się na KTG natychmiast?
Niezależnie od planu badań, zgłoś się na KTG niezwłocznie, jeśli:
- odczuwasz znaczne osłabienie lub brak ruchów dziecka,
- wystąpiło krwawienie z dróg rodnych,
- pojawiły się silne bóle brzucha lub skurcze,
- masz podejrzenie odpłynięcia wód płodowych,
- czujesz się źle, masz gorączkę, omdlenia, nadciśnienie.
W takich sytuacjach KTG pomoże szybko ocenić stan dziecka i podjąć decyzję o ewentualnym leczeniu lub wcześniejszym zakończeniu ciąży.
Znaczenie KTG w nowoczesnym położnictwie
KTG jest dziś standardem opieki perinatalnej.
Nie tylko pozwala ocenić stan płodu, ale też uspokaja przyszłą mamę – daje pewność, że dziecko jest aktywne, reaguje prawidłowo i dobrze się czuje.
Dzięki kardiotokografii udało się przez lata zmniejszyć liczbę przypadków niedotlenienia płodu i powikłań porodowych.
To jedno z tych badań, które naprawdę ratują zdrowie i życie.
Badanie KTG to prosta, bezpieczna i niezwykle wartościowa metoda monitorowania pracy serca dziecka i skurczów macicy.
Wykonywane regularnie w końcówce ciąży lub podczas porodu pozwala wcześnie wykryć zagrożenia i reagować, zanim stanie się coś poważnego.
To jedno z najważniejszych badań w trzecim trymestrze – bo daje to, czego przyszła mama potrzebuje najbardziej:
👉 poczucie bezpieczeństwa i świadomość, że jej dziecko ma się dobrze.
Autor tekstu
dr hab. n. med. Radosław Słopień
Specjalista ginekologii i położnictwa, specjalista endokrynologii
