Mięśniaki macicy to jedne z najczęstszych łagodnych zmian nowotworowych u kobiet. Choć często nie dają objawów, potrafią znacząco wpłynąć na komfort życia. Dowiedz się, skąd się biorą, jak je rozpoznać i jakie są nowoczesne metody leczenia.
Czym są mięśniaki macicy?
Mięśniaki macicy (inaczej nazywane też włókniakami macicy lub leiomyoma) to łagodne guzy (nowotwory niezłośliwe) rozwijające się z tkanki mięśni gładkich ściany macicy. Oznacza to, że mięśniaki są odgraniczone od otaczających tkanek, rosną powoli, nie dają przerzutów i bardzo rzadko ulegają zezłośliwieniu (ryzyko przekształcenia w złośliwego mięsaka ocenia się na zaledwie około 0,3–0,5%). Mięśniaki są najczęstszymi guzami ginekologicznymi u kobiet – stanowią około 95% wszystkich łagodnych guzów macicy. Ich wielkość bywa bardzo różna: od drobnych guzków wielkości ziarnka grochu po bardzo duże zmiany (kilkanaście centymetrów średnicy) mogące nawet wypełnić całą miednicę.
Wzrost mięśniaków zależy od żeńskich hormonów płciowych. Zazwyczaj rozwijają się one w wieku rozrodczym kobiety, a po menopauzie przestają rosnąć, a nawet stopniowo się zmniejszają. Co ciekawe, ciąża także zwykle hamuje wzrost istniejących mięśniaków lub powoduje ich częściowe zmniejszenie. Dokładne przyczyny powstawania mięśniaków nie są jeszcze w pełni wyjaśnione – wiadomo jednak, że istotną rolę odgrywają predyspozycje genetyczne oraz gospodarka hormonalna (estrogeny i progesteron).
Jak często występują mięśniaki?
Mięśniaki macicy są bardzo powszechnym schorzeniem ginekologicznym, zwłaszcza u kobiet w wieku 30–50 lat. Szacuje się, że u około 20–40% kobiet w wieku rozrodczym rozwijają się mięśniaki, choć wiele z nich może nie dawać żadnych objawów. Częstość występowania rośnie wraz z wiekiem – nawet do około 70–80% u kobiet zbliżających się do wieku menopauzalnego. Innymi słowy, mięśniaki mogą pojawiać się nawet u 7–8 na 10 kobiet około 50. roku życia. Zwykle przed 20. rokiem życia nie stwierdza się tych guzów, natomiast po 35. roku życia obecność mięśniaków ma co najmniej co piąta kobieta. Warto podkreślić, że wiele mięśniaków przebiega bezobjawowo – szacuje się, że tylko około 40% kobiet z mięśniakami odczuwa jakiekolwiek dolegliwości. Z tego powodu faktyczna częstość ich występowania może być niedoszacowana (liczne zmiany wykrywa się przypadkowo podczas badań USG, gdyż nie powodują one objawów).
Mięśniaki rzadko występują jako pojedyncze zmiany – najczęściej mamy do czynienia z mnogością mięśniaków o różnej wielkości i w różnych miejscach macicy. U jednej pacjentki może jednocześnie rosnąć kilka, a nawet kilkanaście guzów.
Rodzaje mięśniaków macicy
Mięśniaki macicy klasyfikowane są przede wszystkim ze względu na umiejscowienie w obrębie ściany macicy. Lokalizacja wpływa na objawy, jakie mogą one powodować. Wyróżniamy następujące główne rodzaje mięśniaków:
- Mięśniaki podśluzówkowe – zlokalizowane tuż pod błoną śluzową wyściełającą jamę macicy (endometrium). Rosną w kierunku wnętrza jamy macicy. Często powodują obfite i przedłużające się krwawienia miesiączkowe, bóle skurczowe, a także mogą przyczyniać się do problemów z płodnością (np. utrudniać zagnieżdżenie zarodka).
- Mięśniaki śródścienne (intramuralne) – położone wewnątrz ściany mięśniowej macicy. Są najczęstszym typem mięśniaków. Mogą powodować powiększenie macicy oraz uciskowe dolegliwości. Charakterystycznym objawem bywają bardzo obfite miesiączki (prowadzące czasem do anemii) oraz uczucie ucisku w miednicy.
- Mięśniaki podsurowicówkowe – usytuowane na zewnętrznej powierzchni macicy, tuż pod błoną surowiczą (pokrywającą macicę od strony jamy brzusznej). Rosną na zewnątrz macicy, w kierunku jamy brzusznej. Często nie dają objawów lub wywołują jedynie objawy wynikające z ucisku na sąsiednie narządy (np. uczucie pełności w podbrzuszu, ucisk na pęcherz lub odbytnicę).
Istnieją również inne, rzadsze odmiany mięśniaków. Należą do nich m.in. mięśniaki uszypułowane – czyli guzy osadzone na cienkiej szypule (mogą występować zarówno na powierzchni macicy, jak i wewnątrz jej jamy), mięśniaki szyjkowe – zlokalizowane w szyjce macicy, czy mięśniaki rozwijające się między blaszkami więzadeł macicy (tzw. mięśniaki międzywięzadłowe). Mięśniaki uszypułowane mogą niekiedy powodować ostre dolegliwości bólowe, jeśli dojdzie do skręcenia ich szypuły i zaburzenia ukrwienia takiego guza (wymaga to wówczas pilnej interwencji lekarskiej).
Objawy mięśniaków macicy
Wiele kobiet posiadających mięśniaki nie odczuwa żadnych dolegliwości. Objawy zależą od wielkości, liczby oraz położenia mięśniaków w macicy – inne dolegliwości wywoła mały guzek na zewnętrznej ścianie macicy, a inne duży mięśniak deformujący jamę macicy. Do najczęstszych objawów mięśniaków macicy należą:
- Zmiany w krwawieniach miesiączkowych: przedłużające się, często bolesne i bardzo obfite miesiączki, nierzadko także krwawienia lub plamienia występujące między miesiączkami. Uporczywe, nadmierne krwawienia miesiączkowe mogą z czasem doprowadzić do niedokrwistości (anemii) u pacjentki.
- Bóle i uczucie ucisku w podbrzuszu: wiele kobiet opisuje dyskomfort lub ból w dole brzucha, czasem wrażenie ciągłego wzdęcia lub ucisku. Ból bywa też odczuwany w okolicy krzyżowo-lędźwiowej kręgosłupa (dolna część pleców).
- Problemy przy współżyciu: w przypadku niektórych lokalizacji mięśniaków może występować ból podczas współżycia płciowego (dyspareunia).
- Objawy uciskowe ze strony pęcherza lub jelit: duże mięśniaki mogą uciskać pęcherz moczowy, powodując częste parcie na mocz i konieczność częstego oddawania moczu. Ucisk na odbytnicę może z kolei wywołać zaparcia lub trudności w wypróżnianiu.
Nasilenie objawów nie zawsze koreluje z rozmiarem mięśniaka – nawet niewielki mięśniak podśluzówkowy może dawać bardzo dokuczliwe krwawienia, podczas gdy duży mięśniak podsurowicówkowy może przez długi czas pozostać niemal bezobjawowy.
Czynniki ryzyka powstawania mięśniaków
Przyczyny rozwoju mięśniaków nie są dokładnie poznane, jednak naukowcy zidentyfikowali szereg czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo powstania tych guzów. Do znanych czynników ryzyka mięśniaków macicy należą m.in.:
- Wiek: najbardziej narażone są kobiety w wieku około 35–50 lat, zwłaszcza około menopauzy. Mięśniaki rzadko rozwijają się u bardzo młodych kobiet, natomiast często ujawniają się w okresie okołomenopauzalnym (tuż przed menopauzą).
- Czynniki rodzinne i genetyczne: predyspozycje do powstawania mięśniaków mogą być dziedziczne. Występowanie mięśniaków w rodzinie (np. u matki lub sióstr) zwiększa ryzyko, że dana kobieta również będzie je miała. Odziedziczone uwarunkowania genetyczne oraz mutacje mogą sprzyjać rozwojowi tych guzów.
- Długi okres płodności kobiety: wcześnie występująca pierwsza miesiączka (wczesna menarche) oraz późne wystąpienie menopauzy oznaczają dłuższą ekspozycję na estrogeny w trakcie życia. Taki wydłużony okres aktywności hormonalnej wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia mięśniaków.
- Styl życia i czynniki metaboliczne: do powstawania mięśniaków mogą przyczyniać się otyłość oraz nadciśnienie tętnicze. Badania wskazują też na związek z dietą – spożywanie dużych ilości czerwonego mięsa oraz nadmierne spożycie alkoholu koreluje z częstszym występowaniem mięśniaków.
Z kolei pewne czynniki działają ochronnie i mogą zmniejszać ryzyko rozwoju mięśniaków. Należą do nich przede wszystkim przebyte ciąże i porody – u kobiet, które rodziły (zwłaszcza wielokrotnie i w młodszym wieku), mięśniaki występują rzadziej. Każda ciąża nieco obniża ryzyko pojawienia się mięśniaków, a nawet może przyczyniać się do zmniejszenia już istniejących guzów. Również stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej wiąże się z nieco mniejszą częstością występowania mięśniaków Prawdopodobnie wynika to ze stabilizacji poziomu hormonów przez tabletki antykoncepcyjne.
Diagnostyka mięśniaków macicy
Rozpoznanie mięśniaków zwykle następuje podczas rutynowych badań ginekologicznych lub obrazowych. Podstawowym badaniem służącym do wykrywania mięśniaków macicy jest USG przezpochwowe (ultrasonografia transwaginalna). Badanie USG pozwala uwidocznić macicę od wewnątrz i od zewnątrz, ocenić strukturę jej ściany oraz zidentyfikować ewentualne guzy. Lekarz może zmierzyć wielkość mięśniaków, ocenić ich liczbę i lokalizację. Często używa się prostego porównania, opisując wielkość mięśniaka w centymetrach lub przyrównując rozmiar powiększonej przez mięśniaki macicy do odpowiedniego tygodnia ciąży (np. „macica powiększona jak w 12. tygodniu ciąży”). Większe guzy bywają nawet wyczuwalne podczas zwykłego dwuręcznego badania ginekologicznego palpacyjnie (lekarz badając przez pochwę i jednocześnie dotykając podbrzusza może wyczuć powiększoną, nierówną powierzchnię macicy).
Do dodatkowych badań diagnostycznych należy histeroskopia – procedura endoskopowa, w której poprzez pochwę i szyjkę macicy wprowadzany jest do jamy macicy cienki wziernik z kamerą (histeroskop). Histeroskopia pozwala zajrzeć do wnętrza macicy i dokładnie obejrzeć jej jamę; jest szczególnie przydatna przy podejrzeniu mięśniaków podśluzówkowych, wystających do środka macicy. Badanie to wykonuje się zwykle w znieczuleniu. Innymi przydatnymi badaniami obrazowymi są rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa – nie wykonuje się ich rutynowo, ale mogą być pomocne w trudniejszych przypadkach, np. przy bardzo dużych mięśniakach w celu precyzyjnego określenia ich położenia przed operacją.
W diagnostyce mięśniaków ważne jest też różnicowanie ich z innymi zmianami w macicy. Lekarz musi ocenić, czy wykryta zmiana to na pewno mięśniak (łagodny guz mięśniowy), a nie np. polip endometrialny (inny łagodny rozrost błony śluzowej) albo rzadki guz złośliwy. Dlatego czasem zaleca się dodatkowe badania (np. biopsję endometrium, badanie histopatologiczne usuniętego guza) w celu potwierdzenia rozpoznania.
Możliwe powikłania mięśniaków
Mięśniaki macicy, zwłaszcza nieleczone, mogą prowadzić do pewnych powikłań zdrowotnych. Najczęstsze z nich wynikają z przewlekłych objawów, głównie z nadmiernych krwawień. Powtarzające się obfite miesiączki mogą skutkować niedokrwistością (anemią) z niedoboru żelaza, która objawia się osłabieniem, przewlekłym zmęczeniem czy bólami głowy. W rzeczywistości mięśniaki są jedną z najczęstszych przyczyn anemii u kobiet w wieku 20–50 lat. Kolejnym powikłaniem bywa ból przewlekły, wpływający na komfort życia (ciągłe uczucie ucisku w podbrzuszu, bóle pleców). Duże mięśniaki, rozrastając się, mogą powodować znaczne powiększenie obwodu brzucha, co bywa mylone np. z ciążą lub przyrostem masy ciała. Mogą też uciskać moczowody (przewody odprowadzające mocz z nerek do pęcherza), prowadząc w skrajnych przypadkach do utrudnienia odpływu moczu z nerek.
Pewne powikłania mogą wystąpić w sytuacjach nagłych – np. wspomniane wcześniej skręcenie szypuły mięśniaka uszypułowanego wywołuje ostry ból brzucha i stanowi wskazanie do pilnego leczenia operacyjnego. Niekiedy duży mięśniak ulegnie zwyrodnieniu (martwicy części swojej tkanki z powodu niedostatecznego ukrwienia), co również objawia się silnym bólem i wymaga leczenia. Na szczęście sytuacje te zdarzają się rzadko. Zezłośliwienie mięśniaka (przekształcenie się w mięśniaka gładkokomórkowego w agresywnego mięsaka) jest również bardzo rzadkim powikłaniem – dotyczy poniżej 1% przypadków. Niemniej jednak, lekarze zalecają baczną obserwację guza, który szybko rośnie mimo ukończenia przez pacjentkę wieku rozrodczego – dynamiczne powiększanie się mięśniaka u kobiety po menopauzie wzbudza podejrzenie zmiany złośliwej.
Osobną kategorię stanowią powikłania położnicze, czyli te związane z ciążą – są one omówione w kolejnym punkcie.
Wpływ mięśniaków na płodność i ciążę
Mięśniaki macicy mogą negatywnie wpływać na płodność kobiety oraz przebieg ciąży. Ich efekt zależy oczywiście od liczby, wielkości i lokalizacji guzów. Niektóre kobiety z mięśniakami nie mają problemów z zajściem w ciążę, ale statystycznie obecność mięśniaków obniża płodność – guzy mogą mechanicznie utrudniać zapłodnienie lub zagnieżdżenie zarodka w macicy. Zwłaszcza mięśniaki podśluzówkowe deformujące jamę macicy są często wskazywane jako przyczyna problemów z zajściem w ciążę. U kobiet z mięśniakami odnotowuje się również wyższe ryzyko poronień we wczesnej ciąży.
Jeśli dojdzie do ciąży, a kobieta ma mięśniaki, konieczna jest uważna opieka położnicza, ponieważ mięśniaki wiążą się z pewnym zwiększeniem ryzyka powikłań w trakcie ciąży i porodu. Szczególnie dotyczy to większych guzów, które zniekształcają jamę macicy. Możliwe komplikacje w ciąży związane z mięśniakami to m.in.: nieprawidłowe ułożenie płodu w macicy (np. ułożenie poprzeczne lub pośladkowe, utrudniające poród naturalny), zwiększone ryzyko porodu przedwczesnego oraz przedwczesnego odpłynięcia płynu owodniowego (tzw. przedwczesne pęknięcie błon płodowych). Obecność mięśniaków zwiększa również prawdopodobieństwo nieprawidłowego umiejscowienia łożyska – może wystąpić łożysko przodujące (gdy łożysko usadowi się w dolnej części macicy, blokując kanał rodny) albo przedwczesne oddzielenie się łożyska (groźny stan, w którym prawidłowo usadowione łożysko odkleja się od ściany macicy przedwcześnie). W okresie okołoporodowym kobieta z mięśniakami jest też bardziej narażona na krwotok poporodowy (masywne krwawienie po urodzeniu dziecka).
Warto podkreślić, że wiele kobiet z mięśniakami donosi ciążę bez poważnych komplikacji – występowanie mięśniaków nie oznacza, że ciąża będzie na pewno zagrożona. Natomiast gdy u kobiety z mięśniakami występują problemy z zajściem w ciążę lub dochodzi do nawykowych poronień, jednym z zaleceń bywa leczenie mięśniaków przed planowaną ciążą (np. usunięcie przeszkadzającego mięśniaka), aby zwiększyć szanse na pomyślne zajście w ciążę i urodzenie dziecka. Decyzje te podejmowane są indywidualnie przez lekarza, po ocenie konkretnej sytuacji klinicznej.
Metody leczenia mięśniaków macicy
Wybór metody leczenia mięśniaków zależy od wielu czynników: nasilenia objawów, wielkości i położenia guzów, wieku pacjentki oraz jej planów dotyczących macierzyństwa. Należy podkreślić, że nie wszystkie mięśniaki wymagają leczenia – jeśli guzki są małe i nie powodują żadnych dolegliwości, często zaleca się jedynie obserwację i regularne kontrole ginekologiczne, bez aktywnej interwencji. W przypadku zmian bezobjawowych watchful waiting (czujne obserwowanie) jest uzasadnione, zwłaszcza że po menopauzie mięśniaki zazwyczaj same się zmniejszają. Gdy jednak mięśniaki wywołują objawy (np. anemię z powodu krwawień, ból, problemy z płodnością) lub szybko rosną, należy rozważyć leczenie. Dostępne są zarówno metody farmakologiczne, jak i różne techniki leczenia zabiegowego/operacyjnego.
Leczenie farmakologiczne (zachowawcze)
Farmakoterapia mięśniaków ma na celu złagodzenie objawów i ewentualne zmniejszenie wielkości guzów, choć niestety zazwyczaj nie prowadzi do ich trwałego wyleczenia. Leki mogą zahamować wzrost mięśniaków i przynieść ulgę (np. ograniczyć krwawienie), ale po zakończeniu terapii guzy często ponownie rosną. Z tego powodu leczenie farmakologiczne bywa stosowane doraźnie lub jako przygotowanie do zabiegu operacyjnego – dzięki niemu można zmniejszyć rozmiary mięśniaków i całej macicy przed operacją oraz poprawić parametry krwi (skorygować anemię).
W farmakoterapii mięśniaków wykorzystuje się głównie preparaty hormonalne wpływające na poziom estrogenów i progesteronu w organizmie. Stosowane są m.in.:
- Analogi gonadoliberyny (GnRH) – leki, które przejściowo wprowadzają organizm w stan pseudomenopauzy, obniżając wydzielanie estrogenów. Powoduje to zmniejszenie mięśniaków i ograniczenie krwawień, ale ze względu na nasilone skutki uboczne (objawy menopauzalne) terapię prowadzi się zwykle krótko.
- Octan uliprystalu – selektywny modulator receptorów progesteronowych (znany lek to Esmya). Podawany w tabletkach, pomaga zmniejszyć mięśniaki i zahamować krwawienia u części pacjentek. (Należy dodać, że stosowanie tego leku obecnie podlega ograniczeniom z powodu rzadkich działań niepożądanych – decyzję podejmuje lekarz).
- Terapia progestagenna lub kombinowana hormonalna: Doustne dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (estrogenowo-progestagenne) czy też system domaciczny uwalniający lewonorgestrel (hormonalna wkładka domaciczna) bywają stosowane, by zmniejszyć obfitość krwawień miesiączkowych i złagodzić objawy. Nie powodują one co prawda istotnego zmniejszenia samych mięśniaków, ale mogą skutecznie poprawić komfort życia pacjentki (np. zahamować przewlekłą anemię wynikającą z krwawień).
- Leki androgenowe (działające podobnie do męskich hormonów) – historycznie bywały wykorzystywane do zmniejszania mięśniaków, ale ze względu na działania uboczne (maskulinizacja) obecnie stosuje się je rzadko.
Oprócz terapii hormonalnych, leczenie farmakologiczne obejmuje leczenie wspomagające: np. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą być przyjmowane na bóle miesiączkowe, a suplementacja żelaza bywa konieczna w przypadku anemii. Jednak te środki nie usuwają przyczyny problemu, a jedynie łagodzą skutki wywoływane przez mięśniaki.
Leczenie zabiegowe i operacyjne
Interwencyjne metody leczenia mięśniaków obejmują różnego rodzaju zabiegi – od mało inwazyjnych, niewymagających klasycznej operacji, po pełne zabiegi chirurgiczne z otwarciem jamy brzusznej. Celem jest albo usunięcie mięśniaków, albo zniszczenie ich/unieczynnienie tak, by przestały rosnąć i dawać objawy. Poniżej przedstawiono najważniejsze metody:
- Miomektomia (operacyjne usunięcie mięśniaków): Jest to zabieg chirurgiczny polegający na wyłuszczeniu i usunięciu samych mięśniaków z macicy, przy pozostawieniu macicy. Miomektomię wykonuje się u pacjentek, które chcą zachować płodność i planują jeszcze dzieci. W zależności od wielkości, liczby i położenia mięśniaków, zabieg przeprowadza się różnymi technikami. Miomektomia laparoskopowa jest metodą małoinwazyjną – przez kilka drobnych nacięć w powłokach brzusznych wprowadza się kamerę i narzędzia chirurgiczne, którymi wycina się mięśniaki. Dochodzenie do siebie po laparoskopii jest szybsze, a ryzyko powstawania zrostów mniejsze w porównaniu z operacją klasyczną. Laparoskopowo usuwa się zazwyczaj maksymalnie do ok. 3–4 mięśniaków o średnicy do 10–12 cm każdy. Przy większych guzach lub bardzo licznych zmianach konieczne bywa otwarcie jamy brzusznej – miomektomia laparotomijna (klasyczna operacja z przecięciem powłok). Tę tradycyjną metodę stosuje się też często, gdy mięśniaki są trudno dostępne laparoskopowo (np. niektóre guzy podsurowicówkowe na tylnej ścianie macicy).
- Histeroskopowa resekcja mięśniaków: W przypadku mięśniaków zlokalizowanych wewnątrz jamy macicy (podśluzówkowych) idealnym rozwiązaniem jest zabieg przeprowadzany przez histeroskop operacyjny. Przez pochwę i szyjkę macicy wprowadza się urządzenie z kamerą i pętlą elektryczną, którym odcina się wystający do jamy macicy mięśniak. Taka histeroskopia operacyjna pozwala usunąć mięśniaki podśluzówkowe bez rozcinania powłok brzusznych. Zabieg jest małoinwazyjny, często wykonywany w znieczuleniu ogólnym krótkotrwałym, a pacjentka szybko dochodzi do siebie. Ta metoda sprawdza się jednak tylko przy mniejszych mięśniakach podśluzówkowych (zbyt duże zmiany mogą wymagać etapowego usuwania lub innej techniki).
- Embolizacja tętnic macicznych: Embolizacja jest nowoczesną, niechirurgiczną metodą leczenia mięśniaków, którą wykonuje radiolog interwencyjny. Pod kontrolą fluoroskopii (prześwietlenia rentgenowskiego) do naczyń zaopatrujących macicę (tętnic macicznych) wprowadza się cienki cewnik od strony tętnicy udowej. Następnie podaje się przez cewnik specjalne drobne cząsteczki (embolizaty), które zamykają światło tętnic macicznych, odcinając dopływ krwi do mięśniaków. Pozbawione ukrwienia guzy stopniowo się zmniejszają i ulega zahamowaniu ich dalszy wzrost. Zabieg embolizacji wymaga krótkiej hospitalizacji, ale nie jest klasyczną operacją – nie ma nacięć w brzuchu. W następstwie embolizacji objawy (np. krwawienia, parcia) u większości kobiet wyraźnie się zmniejszają. Ważna uwaga: embolizacja nie jest zalecana u kobiet planujących jeszcze dzieci. Istnieje bowiem ryzyko powikłań mogących utrudnić przyszłą ciążę (np. niekontrolowane niedokrwienie także zdrowej części macicy). Metoda ta jest natomiast dobrą opcją dla kobiet, które nie planują więcej ciąż, a chcą uniknąć operacji usunięcia macicy.
- Termoablacja ultradźwiękowa (HIFU): To stosunkowo nowa, bezoperacyjna i nieinwazyjna metoda leczenia mięśniaków. W technice HIFU (z ang. High-Intensity Focused Ultrasound) wykorzystuje się skoncentrowane ultradźwięki o dużej mocy, które kieruje się precyzyjnie na guz pod kontrolą rezonansu magnetycznego. Fale ultradźwiękowe podgrzewają tkankę mięśniaka, wywołując jej zniszczenie (ablację termiczną). Zabieg HIFU odbywa się ambulatoryjnie – pacjentka nie wymaga chirurgicznego nacięcia ani znieczulenia ogólnego. Po zabiegu mięśniak stopniowo się obkurcza, a objawy ustępują. Co istotne, termoablacja ultradźwiękowa nie stanowi przeciwwskazania dla przyszłej ciąży – metoda ta może być rozważana u kobiet chcących zachować płodność. Niestety, dostępność HIFU w publicznej służbie zdrowia jest wciąż ograniczona i metoda ta nie jest odpowiednia dla wszystkich typów i lokalizacji mięśniaków.
- Histerektomia (usunięcie macicy): To naj bardziej radykalna, ale zarazem najskuteczniejsza metoda wyleczenia mięśniaków. Polega na chirurgicznym usunięciu całej macicy (czasem razem z szyjką macicy) wraz ze wszystkimi znajdującymi się w niej mięśniakami. Taki zabieg definitywnie rozwiązuje problem – mięśniaki już nie odrosną, ale wiąże się z trwałą utratą płodności (kobieta po usunięciu macicy nie może już zajść w ciążę). Histerektomię przeprowadza się najczęściej u kobiet, które ukończyły już okres rozrodczy lub zdecydowanie nie planują ciąży. Bywa ona konieczna, gdy mięśniaki są bardzo liczne lub wyjątkowo duże, a inne metody leczenia zawodzą albo nie wchodzą w grę. Operacja może być wykonana metodą tradycyjną (laparotomia) lub czasem laparoskopowo – w zależności od wielkości macicy. Histerektomia jest poważnym zabiegiem i niesie ze sobą ryzyko pewnych powikłań (jak każda duża operacja). Z tego względu lekarze traktują ją jako ostateczność, gdy inne opcje leczenia są niewystarczające. Warto dodać, że obecnie standardem podczas histerektomii jest jednoczesne profilaktyczne usunięcie jajowodów (co zapobiega rakowi jajowodu i jajnika w przyszłości), natomiast jajniki zwykle pozostawia się u kobiet przed menopauzą, aby nie wywoływać przedwczesnej menopauzy.
Na koniec należy podkreślić, że decyzja o wyborze sposobu leczenia należy zawsze do lekarza, który bierze pod uwagę indywidualną sytuację pacjentki – jej wiek, stan zdrowia, wielkość i liczbę mięśniaków oraz plany prokreacyjne. Każda metoda ma swoje zalety i ograniczenia. Mniej inwazyjne procedury pozwalają zachować macicę i płodność, ale wiązują się z ryzykiem nawrotu mięśniaków w przyszłości (ponieważ nie usuwają przyczyny powstawania guzów). Z kolei radykalna operacja (histerektomia) rozwiązuje problem definitywnie, ale jest dużą ingerencją w organizm. Dlatego terapię dobiera się indywidualnie, wspólnie z pacjentką, po omówieniu wszystkich za i przeciw. Ważne jest, by kobieta z mięśniakami pozostawała pod regularną opieką ginekologiczną – nawet jeśli nie odczuwa objawów, kontrolne badania pozwolą ocenić, czy guzki nie rosną i czy nie pojawiają się nowe zmiany, co umożliwi szybkie podjęcie odpowiednich kroków w razie potrzeby.
Autor tekstu
dr hab. n. med. Radosław Słopień
Specjalista ginekologii i położnictwa, specjalista endokrynologii
