Badanie USG piersi to nieinwazyjna metoda obrazowania tkanek, pozwalająca ocenić strukturę gruczołu piersiowego i wychwycić ewentualne nieprawidłowości, takie jak guzy czy torbiele. Ultrasonograf (głowica emitująca fale ultradźwiękowe) umożliwia lekarzowi różnicowanie zmian litych (np. guzków) od płynnych (torbiele), co pomaga wstępnie określić ich charakter – łagodny czy złośliwy. USG nie wykorzystuje promieniowania rentgenowskiego i jest całkowicie bezbolesne, dlatego jest badaniem bezpiecznym również dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią.
Kiedy i dla kogo warto wykonać badanie?
Ultrasonografię piersi wykonuje się w różnych sytuacjach diagnostycznych, między innymi:
- Pojawienie się niepokojących objawów: ból, wyczuwalne guzki lub zgrubienia w piersi, zaczerwienienie skóry, wyciek z brodawek lub powiększone węzły chłonne.
- Kobiety młodsze (< 40 lat) i z gęstą tkanką gruczołową: u nich mammografia bywa mniej skuteczna, dlatego USG jest szczególnie przydatne.
- Ciąża i karmienie piersią: USG jest bezpieczne dla matki i dziecka, podczas gdy mammografię wykonuje się tylko w wyjątkowych sytuacjach.
- Obecność implantów lub zabiegów plastycznych: implanty silikonowe uniemożliwiają pełną ocenę tkanki piersi w mammografii, za to badanie USG pozwala zobaczyć otaczające tkanki.
- Historia choroby nowotworowej: monitorowanie znanych zmian łagodnych oraz kontrola po leczeniu raka piersi często odbywają się właśnie przy pomocy USG.
Ponadto USG bywa wykonywane jako uzupełnienie mammografii – na przykład gdy w mammografii wykryto niejednoznaczną zmianę albo gdy pacjentka nie może mieć wykonanej mammografii (np. z powodu ciąży).
Przygotowanie do badania USG piersi
USG piersi nie wymaga specjalnego przygotowania. W dniu badania nie należy smarować skóry piersi i pach balsamami, olejkami ani używać dezodorantu czy talku, ponieważ utrudniają one przewodzenie ultradźwięków. Warto ubrać się wygodnie i tak, aby łatwo można było odsłonić górną część ciała (np. bluzka na guziki lub rozpinana). Lekarze często zalecają, aby badanie USG u kobiet miesiączkujących przeprowadzić w pierwszej połowie cyklu (np. między 5. a 12. dniem). W tym czasie poziom progesteronu jest niski, a piersi są mniej obrzmiałe i mniej tkliwe, co zwiększa komfort badania.
Przebieg badania USG piersi
Podczas badania pacjentka leży na plecach, z rękami założonymi za głowę. Lekarz pokrywa głowicę ultrasonografu i powierzchnię piersi oraz pach specjalnym żelem przewodzącym fale ultradźwiękowe. Następnie przesuwa głowicę po piersiach i okolicznych węzłach chłonnych oglądając obraz piersi na monitorze. W razie potrzeby pacjentkę może poprosić o lekką zmianę pozycji lub o głęboki wdech, by lepiej uwidocznić pewne obszary. Cały zabieg trwa zwykle około 10–20 minut.. Zaraz po jego zakończeniu lekarz omawia z pacjentką wstępny obraz i wytyczne, a pełny opis USG znajduje się w wyniku badania.
Co można wykryć USG piersi?
USG piersi potrafi uwidocznić różnorodne zmiany w strukturze gruczołu. Na obrazie widoczne są torbiele (jasne, wypełnione płynem obszary) oraz guzki lite (ciemniejsze obszary), które mogą być guzem nowotworowym lub zmianą łagodną. Dzięki różnej echogeniczności USG pozwala rozróżnić, czy wykryta zmiana jest płynna (torbiel) czy zwarta (np. tłuszczak albo guz). W praktyce ultrasonograf trafnie wykrywa łagodne zmiany, takie jak gruczolakowłókniaki czy tłuszczaki, ale może również uwidocznić podejrzane guzki wymagające dalszej diagnostyki. Badanie USG pokazuje także powiększone przewody mleczne i węzły chłonne w pachach – znacznie powiększone węzły mogą świadczyć o procesie zapalnym lub rozwoju nowotworu w piersi.
Zalety i ograniczenia USG piersi
Badanie ultrasonograficzne ma wiele zalet. Przede wszystkim nie emituje promieniowania rentgenowskiego i jest całkowicie bezpieczne (bez ograniczeń wiekowych czy dotyczących ciąży). Jest też całkowicie bezbolesne – pacjentka odczuwa co najwyżej lekki nacisk głowicy. USG pokazuje obraz piersi w czasie rzeczywistym, co pozwala na ocenę zmian pod różnymi kątami. Metoda ta jest szczególnie skuteczna u młodszych kobiet z gęstą tkanką gruczołową, gdzie mammografia bywa mniej dokładna. Dodatkowo badanie USG jest tanie i szeroko dostępne – można je wielokrotnie powtarzać bez ryzyka dla zdrowia, a także wykorzystać do prowadzenia biopsji cienko- lub gruboigłowych pod kontrolą obrazu.
Ograniczeniem USG jest mniejsza zdolność do wykrywania bardzo drobnych zwapnień (mikrozwapnień) w piersi, które często towarzyszą wczesnemu rakowi sutka. Z tego powodu mammografia (zdjęcie rentgenowskie) pozostaje złotym standardem w profilaktyce raka piersi u kobiet po 40. roku życia – dzięki niej można wychwycić właśnie te małe zmiany. USG z kolei daje lepszy obraz u pań młodszych i z gęstą tkanką. Warto też pamiętać, że wynik USG zależy od umiejętności osoby wykonującej badanie. Bardzo czułą metodą obrazowania piersi jest rezonans magnetyczny – jego czułość sięga ok. 97–99%, ale jest to badanie droższe, dłuższe i zwykle wykonywane tylko u kobiet z wysokim ryzykiem raka albo gdy inne metody dają niejednoznaczne rezultaty.
Czy badanie USG piersi boli?
Sam zabieg ultrasonografii piersi jest zupełnie bezbolesny. Możesz poczuć tylko delikatny nacisk głowicy na skórę, zwłaszcza gdy lekarz mocniej dociska w celu uzyskania lepszego kontaktu. Aby zmniejszyć ewentualny dyskomfort spowodowany tkliwością piersi, lekarze zalecają, by kobiety miesiączkujące planowały badanie w pierwszej połowie cyklu, gdy poziom hormonów jest niski, a gruczoł piersiowy jest bardziej miękki.
Jak często wykonywać USG piersi?
Częstotliwość wykonywania USG piersi nie jest ścisle określona i zależy od wieku oraz czynników ryzyka. W profilaktyce często sugeruje się, że kobiety między 20. a 30. rokiem życia powinny robić USG co około 2 lata, a po 30. roku życia co roku. Po ukończeniu 40–50 lat główną metodą przesiewową pozostaje mammografia (np. program przesiewowy co 2 lata). Kluczową zasadą jest jednak indywidualne podejście: pacjentki z podwyższonym ryzykiem raka piersi (np. obciążenie genetyczne) mogą wymagać częstszych badań. Ważne jest także comiesięczne samo-badanie piersi – każda kobieta powinna co miesiąc sprawdzać ręcznie stan swoich piersi i zwracać uwagę na wszelkie nowo pojawiające się zmiany.
Interpretacja wyników USG piersi
Opis badania USG zawsze sporządza lekarz specjalista. Wynik zwykle przedstawiany jest w skali BI-RADS, która klasyfikuje znalezione zmiany od poziomu bezpiecznego do silnie podejrzanego.
BI-RADS 1 oznacza wynik prawidłowy (brak zmian patologicznych),
BI-RADS 2 to zmiany łagodne (np. prosta torbiel),
BI-RADS 3 wskazuje na zmiany prawdopodobnie łagodne (z 2% ryzykiem złośliwości – zwykle zaleca się kontrolę za 6 miesięcy),
BI-RADS 4 sugeruje zmianę podejrzaną (konieczna jest biopsja gruboigłowa),
BI-RADS 5 oznacza zmianę wysoce podejrzaną (ryzyko nowotworu powyżej 95%).
Lekarz omawia wynik z pacjentką i proponuje dalsze kroki – może to być obserwacja, powtórzenie badania po pewnym czasie, dalsze badania obrazowe lub biopsja w zależności od kategorii BI-RADS i kontekstu klinicznego.
USG piersi to cenne badanie diagnostyczne, ale nie zastępuje mammografii ani regularnych wizyt kontrolnych. Rak piersi wykrywany we wczesnym stadium daje największe szanse na wyleczenie, dlatego najważniejsza jest profilaktyka: comiesięczne samobadanie piersi oraz regularne badania USG lub mammograficzne zgodnie z zaleceniami lekarza. Dzięki temu można skutecznie monitorować zdrowie piersi i szybko reagować na wszelkie nieprawidłowości.
Autor tekstu
dr hab. n. med. Radosław Słopień
Specjalista ginekologii i położnictwa, specjalista endokrynologii
